ধৰ্ম আৰু নৈতিকতা সম্বন্ধ (Relation between Religion and Morality)

১। ধৰ্ম আৰু নৈতিকতাৰ পাৰ্থক্য বা বৈসাদৃশ্য উল্লেখ কৰা৷ 

 Ans: ধৰ্ম আৰু নৈতিকতাৰ পাৰ্থক্য– 

(i) ধৰ্ম ঈশ্বৰকেন্দ্ৰিক, কিন্তু নৈতিকতা মানৱকেন্দ্ৰিক৷ 

(ii) নৈতিকতাৰ লগত সত্তাৰ অলৌকিকতাৰ সম্পৰ্ক নাই৷ কিন্তু ধৰ্মৰ লগত সত্তাৰ অলৌকিকতাৰ সম্পৰ্ক আছে৷ 

 (iii) নৈতিকতাত কেৱল কল্যাণ সম্পৰ্কে আলোচনা কৰা হয়৷ কিন্তু ধৰ্মত কল্যাণৰ বাহিৰেও সত্য আৰু সুন্দৰৰো আলোচনা কৰা হয়। 

 (iv) নীতি হ’ল সসীমৰ দিশলৈ অগ্ৰগতি, কিন্তু ধৰ্ম হ’ল সসীমৰ মাজৰ পৰা অগ্ৰগতি৷ 

 (v) নৈতিকতা প্ৰধানতঃ আৱেগমুক্ত৷ আনহাতে, ধৰ্ম হ’ল আৱেগযুক্ত অভিজ্ঞতা৷ 

 (iv) ইচ্ছাৰ স্বাধীনতাৰ চেতনা অবিহনে নীতি সম্ভৱ নহয়৷ আনহাতে, ধৰ্মৰ ক্ষেত্ৰ হ’ল অনিবাৰ্যতাৰ ক্ষেত্ৰ৷ 

 ২। ধৰ্ম আৰু নৈতিকতাৰ সাদৃশ্য উল্লেখ কৰা৷ 

 Ans: ধৰ্ম আৰু নৈতিকতাৰ সাদৃশ্য– 

(iv) ধৰ্ম আৰু নৈতিকতা উভয়ে মানুহৰ আচৰণক নিয়ন্ত্ৰণ কৰে৷ সং আচৰণ আৰু সং কৰ্মই ধৰ্ম আৰু নৈতিকতাৰ উদ্দেশ্য৷ 

(iv) ধৰ্ম আৰু নৈতিকতা উভয়ে আত্মাৰ অমৰত্বত বিশ্বাস কৰে৷ 

 ৩। ধৰ্ম আৰু নৈতিকতাৰ সম্বন্ধ ব্যাখ্যা কৰা৷ 

 Ans: ধৰ্ম হৈছে এনে এক অতিপ্ৰাকৃত সত্তাত মানুহৰ বিশ্বাস যি বিশ্বাসে মানুহৰ সকলো প্ৰকাৰৰ অনুভূতি আৰু কাৰ্যক নিয়ন্ত্ৰণ কৰে৷ এই অতিপ্ৰকৃত সত্তা হৈছে সবৰ্জ্ঞ, সবৰ্শক্তিমান ঈশ্বৰ৷ ধৰ্ম চিন্তা, অনুভূতি আৰু ইচ্ছাৰ সন্মলিত প্ৰকাশ৷ আনহাতে, নৈতিকতা হৈছে সমাজত বাস কৰা মনুহৰ আচৰণ সম্পৰ্কীয় আদৰ্শনিষ্ঠ বিজ্ঞান৷ পৰম কল্যাণ বা পৰমশ্ৰেয়ই হৈছে নৈতিকতাৰ আদৰ্শ৷ 

ধৰ্ম আৰু নৈতিকতাৰ সম্বন্ধ অতি নিবিড়৷ ধৰ্ম আৰু নীতি পৃথক কৰিব নোৱাৰাকৈ সম্পৰ্কিত৷ ইহঁতে পৰস্পৰক প্ৰভাৱিত কৰে৷ ইচ্ছাৰ স্বাধীনতা, আত্মাৰ অমৰত্ব, ঈশ্বৰৰ অস্তিত্ব আদি বিষয়সমূহ ধৰ্ম আৰু নীতিশাস্ত্ৰ উভয়ৰে আলোচ্য বিষয়ৰ অন্তৰ্ভূক্ত আৰু স্বীকাৰ্য সত্য৷ নৈতিকতা আদৰ্শ অসীম আৰু মানুহে সসীম পাৰ্থিব জীৱনত এই আদৰ্শ অৰ্থাৎ পৰমশ্ৰেয়ক সম্পূৰ্ণৰূপে উপলব্ধি কৰিবলৈ সক্ষম নহয়৷ ধৰ্মৰ দৰে নীতিশাস্ত্ৰয়ো আত্মাৰ অমৰত্বত বিশ্বাস কৰে বাবে জন্মান্তৰবাদৰ ধাৰণাকো মানি চলে৷ সেয়েহে এই জীৱনত পৰমশ্ৰেয়ক সম্পূৰ্ণৰূপে উপলদ্ধি কৰিব নোৱাৰা মানুহে জন্ম-জন্মান্তৰৰ চেষ্টাৰ মাধ্যমেৰে এই আদৰ্শৰ কাষ চাপে৷ মানুহৰ ইহ জীৱন হৈছে ভৱিষ্যতৰ অসীম জীৱনৰ প্ৰস্তুত্তি মাত্ৰ৷ পাৰ্থিৱ জীৱনৰ সমাপ্তিৰ পিছতো পুনৰ জীৱন আছে বুলি থকা বিশ্বাসে নৈতিক আচৰণ কৰাত মানুহক অনুপ্ৰাণিত কৰে৷ এই বিশ্বাসৰ বাবেই ইহ জীৱনত সৎ কাম কৰাৰ ফলত ঈশ্বৰে পৰৱৰ্তী জীৱনত আশাপ্ৰদ ফল দিব বুলি মানুহে ভাবে৷ গতিকে দেখা যায় যে ধৰ্ম আৰু নৈতিকতাৰ মাজত অতি গভীৰ সম্বন্ধ আছে৷